30 lat Fundacji ARMAG !
2023-07-19
W tym roku mija już 30 lat od powołania do działania (aktem notarialnym z dnia 19.07.1993 r.) Fundacji Agencji Monitoringu Regionalnego Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej . Fundacja ARMAAG została założona przez Gminy Gdańsk, Gdynię , Sopot i Tczew oraz spółkę Nederpol dla utworzenia sieci monitoringu regionalnego. To pierwsza z takich inicjatyw w Polsce, gdzie wspólnie samorządy powołały fundację do prowadzenia regionalnego monitoringu automatycznego powietrza oraz prowadzenia wszelkich działań na rzecz poprawy jakości powietrza. W 2020 roku nastąpiła zmiana nazwy na Fundację "Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Gdańsk-Gdynia-Sopot".Budowa sieci pomiarów jakości powietrza nastąpiła w pierwszych latach działania fundacji tj. 1996 -2000, finalnie powstało 10 stacji monitoringu powietrza, przez lata zmieniał się nieznacznie zakres jak
i liczba stacji. Obecnie w ramach sieci ARMAG funkcjonuje osiem stacji na obszarze aglomeracji trójmiejskiej. Fundatorami stacji były zakłady przemysłowe z obszaru trójmiasta, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Gdańsku oraz w okresie późniejszym środki z funduszy unijnych.Koszty funkcjonowania w chwili obecnejpokrywane są głównie przez Gminy: Gdańsk, Gdynię, Sopot oraz darowizny i zlecenia w zakresie ochrony powietrza wspierające działania statutowe. Ważnym etapem dla rozwoju sieci pomiarowej było zgłoszenie i przyjęcie do Państwowego Monitoringu Środowiska stacji monitoringu powietrza Fundacji ARMAAG w 2000 roku. Kolejnym ważnym krokiem było uzyskanie akredytacji (nr AB 1057) wg normy 17025 w 2009 roku, którą Fundacja utrzymuje do chwili obecnej jako jedyna sieć w Polsce.
Przez te wszystkie lata Fundacja ARMAG prowadziła i nadal prowadzi pomiary jakości powietrza, dzięki czemu dostępna jest informacja o jakości powietrza dla mieszkańców jak i są dostępne dane archiwalne ze stacji będących w Państwowym Monitoringu Środowiska stanowiące podstawę do sporządzania rocznych ocen jakości powietrza przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska oraz innych analiz w zakresie powietrza dla szerokiego grona odbiorców. Monitoring jakości powietrza pełni bardzo ważna rolę z jednej strony możemy na bieżąco informować mieszkańców o jakości powietrza, a drugiej strony w przypadku serii długoletnich możemy dokonywać oceny trendów zmian stanu aerosanitarnego dla wybranego obszaru, co pozwala podejmować kluczowe decyzje przed decydentów na poziomie lokalnym czy regionalnym w kontekście realizowania działań dotyczących zarządzania jakością powietrza.
Jak pokazują 25-letnie pomiary stan jakości powietrza na terenie trójmiasta jak i całego Pomorza systematycznie poprawia się szczególnie, jeśli spojrzymy na serie pomiarowe w dłuższym horyzoncie czasowym. Stężenia kluczowych zanieczyszczeń powietrza tj. ditlenku siarki, ditlenku azotu oraz pyłu zawieszonego PM10 wykazują generalnie tendencję malejącą w ostatnich 25 latach. W przypadku stężeń średniorocznych ditlenku siarki spadek poziomu stężeń jest najbardziej spektakularny. Stężenie średnioroczne tej substancji spadło w zakresie od 39% do 77% w zależności od stacji pomiarowej trójmiasta jak i na obszarze Pomorza w latach 1998- 2022.
Z kolei poziomy stężenia średniorocznych ditlenku azotu obniżają się bardzo powoli bądź utrzymują się na podobnym poziomie, bywają też pojedyncze lata gdzie jest zauważalny wzrost tej substancji. Podobnie jak w przypadku ditlenku siarki stężenia średnioroczne ditlenku azotu nie zostały przekroczone na żadnej stacji w analizowanym dwudziestopięcioleciu.
W przypadku stężeń średniorocznych pyłu zawieszonego PM10 poziomu stężeń w analizowanym okresie wykazują tendencje malejącą, przy czym dynamika tego spadku jest lepsza niż w przypadku ditlenku azotu a grosza niż dla ditlenku siarki. Stężenie średnioroczne tej substancji spadło w zakresie od 33% do 98% w latach 1998-2022. Stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 zostały przekroczone na trzech stacji pomiarowych tj. stacji AM10 Gdynia Śródmieście w latach 2002-2007, na stacji AM3 Gdańsk Nowy Port (2003,2006) i na stacji AM7 (2002-2003) w Tczewie na pozostałych latach nie odnotowano przekroczeń na żadnej stacji.
Reasumując stan jakości powietrza poprawia się przy czym dymnika poprawy jest różna dla poszczególnych substancji. Warto odpowiedzieć sobie na pytanie jakie są źródła emisji dla analizowanego obszaru trójmiasta i Tczewa jak i dla większości miast polskich zarówno tych mniejszych jak i większych jest nim niska emisja. Niska emisja to emisja pyłów i gazów na wysokości do 40 m. Są to przede wszystkim zanieczyszczenia z sektora komunalno-bytowego (pieców grzewczych i lokalnych kotłowni) oraz z sektora transportu. Dodatkowym czynnikiem niezwykle ważnym na który nie mamy wpływu poza emisją mogących powodować pogorszenie jakości powietrza są warunki meteorologiczne. Najważniejsze elementy meteorologiczne, determinujące przemiany i rozprzestrzenianie zanieczyszczeń powietrza w atmosferze to: prędkość i kierunek wiatru, temperatura, opady atmosferyczne, wilgotność względna i termiczna równowaga atmosfery.
W przypadku analizowanego obszaru trójmiasta jak i całego Pomorza głównym źródłem jest przed wszystkim sektor komunlano–bytowy, przy czym z reguły w mniejszych miejscowościach jest większy jest jego udział niż w większych miastach takich Gdynia, Sopot oraz Gdańsk gdzie większe znaczenia ma już emisja komunikacyjna. Dlatego ważne są wszelkie działania ograniczające niską emisję. Jednym z kluczowych działań jest likwidacja indywidulanych źródeł emisji i podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej bądź wymiana pieca czy kotła na bardziej wydajny i przyjazny dla środowiska.
Wieloletnie pomiary jakości powietrza są niezwykle cennym źródłem informacji o jakości powietrza zarówno w trendzie długookresowym jak i aktualnej informacji o zanieczyszczeniu powietrza. Na podstawie danych powstało wiele prac naukowych jak i publikacji w poczytnych pismach naukowych. Wieloletnia działalność Fundacji to również edukacja od poziomu najmłodszych dzieci po studentów podczas niezliczonych zajęć edukacyjnych oraz wielu zrealizowanych akcji plenerowych i projektów edukacyjnych, które z pewnością przyczyniły wzrostu świadomości społeczeństwa w zakresie ochrony powietrza. Przez 30 lat działalności zostało zrealizowanych wiele projektów unijnych zarówno regionalnych jak i międzynarodowych m.in. AIRPOMERANIA, CITEAIRII, MAAT, które pozwoliły na rozbudowę systemu monitoringu powietrza jak i stworzenie wspólnej platformy publikacji informacji o jakości powietrza na Pomorzu. Działania Fundacji to również współpraca z ośrodkami naukowymi w trójmieście, w Polsce oraz za granicą m.in. w zakresie udoskonalania metod pomiarowych czy analizy zależności poziomów stężeń od warunków meteorologicznych czy źródeł zanieczyszczeń powietrza.
30 lat działalności Fundacji ARMAG to z pewnością olbrzymi wkład w pomiary i informację o jakości powietrza, edukację oraz wsparcie wszelkich inicjatyw jakości powietrza na obszarze Pomorza. Wieloletnie pomiary jak i działalność edukacyjno-informacyjna Fundacji ARMAG z pewnością przyczyniły się do poszerzenia wiedzy w zakresie jakości powietrza na obszarze Pomorza.
