Prognoza pył PM2,5 i działania naprawcze

PRZEWIDYWANY POZIOM PM_2,5 W ROKU 2020

 Prognozowany poziom substancji w przypadku niepodejmowania dodatkowych działań oprócz wymaganych przepisami prawa

 W tabeli nr 2  przedstawiono prognozę poziomu pyłu PM_2,5 w przypadku, gdy realizowane będą wyłącznie działania wynikające z przepisów prawa (dyrektywa siarkowa, zmniejszenie poziomu ładunku zanieczyszczeń w spalinach).

 Tabela  nr 2 Prognozowany poziom substancji w przypadku niepodejmowania dodatkowych działań w roku zakończenia POP.

Obszar przekroczeń	Stężenia średnie roczne w roku 2013	Stężenia średnie roczne w roku 2020 (w roku zakończenia realizacji POP) w przypadku niepodejmowania dodatkowych działań oprócz wymaganych przepisami prawa
PM13SpoPM2,5a01	26,8	24,5
PM13SpoPM2,5a02	30,2	27,6
PM13SpoPM2,5a03	30,2	27,6
PM13SpoPM2,5a04	30,2	27,6
PM13SpoPM2,5a05	30,2	27,6

 Prognoza przewiduje, że w przypadku niepodejmowania żadnych dodatkowych działań, poza tymi, których realizacja wynika z przepisów prawa, w strefie pomorskiej nadal będą występowały przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM_2,5.

 Prognozowany poziom substancji w roku zakończenia POP przy założeniu, że wszystkie działania zostaną podjęte.

Tabela  nr. 2 Prognozowany poziom substancji w roku zakończenia POP po realizacji działań naprawczych

 Analizy wskazują, że w 2020 roku na obszarze strefy pomorskiej, po realizacji działań naprawczych powinny zostać dotrzymane wartości normatywne – poziom dopuszczalny stężeń średnich rocznych pyłu zawieszonego PM_2,5.

Powyższe stwierdzenie odnosi się do wartości dopuszczalnej, wynoszącej 25 µg/m³, bowiem przy założeniu, że w wyliczonym stężeniu prawie 30% stanowi emisja napływowa, konieczne jest wykonanie po trzech latach realizacji programu analizy skuteczności działań, aby nie powodować dodatkowych kosztów. W przypadku stwierdzenia, iż poziom wymagany do osiągnięcia w roku 2020, tj. 20 µg/m³, jest zagrożony, w aktualizacji POP zostaną wskazane możliwe do podjęcia dodatkowe działania.Analiza dotychczasowych programów wskazuje na szybsze efekty w przypadku zintegrowanych działań.

 

Określenie planowanych działań w celu zamierzonej poprawy jakości powietrza, scenariusz naprawczy dla strefy pomorskiej w zakresie zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM_2,5

 Działania naprawcze określono dla gmin strefy pomorskiej, gdzie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM_2,5.

Zaproponowano dwa warianty, z których pierwszy obejmuje działania zawarte w Programie ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM₁₀ oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu - Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 753/XXXV/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 listopada 2013 roku. Redukcja pyłu PM₁₀ spowoduje także redukcję pyłu PM_2,5. Wykonane obliczenia modelowe wykazały, że nie we wszystkich obszarach zostanie przywrócony standard jakości powietrza dla pyłu PM_2,5. W związku z powyższym, zaproponowano dodatkowe działania w wariancie drugim. Ponownie wykonane obliczenia wykazały, że realizując dodatkowe działania (zawarte w wariancie drugim), w żadnym punkcie strefy pomorskiej, stężenie średnioroczne pyłu PM_2,5 nie przekroczy poziomu dopuszczalnego. Działania te obejmują przede wszystkim ograniczenia emisji powierzchniowej, gdyż to ona jest odpowiedzialna za naruszenie standardu jakości powietrza.

 

WARIANT 1[1]

 W pierwszej kolejności, w proponowanym scenariuszu naprawczym uwzględniono działania dotyczące redukcji emisji powierzchniowej, komunikacyjnej, punktowej i napływowej zawarte w uchwalonym Programie ochrony powietrza dla strefy pomorskiej w zakresie zanieczyszczenia pyłem zawieszonym PM₁₀ i B(a)P („Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM₁₀ oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu” - Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 753/XXXV/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 listopada 2013 roku). Redukcja emisji pyłu zawieszonego PM_2,5, jest ściśle związana z redukcją pyłu PM₁₀ , gdyż jest jego składnikiem.

W zakresie redukcji emisji powierzchniowej w Programie zaplanowano działania dla gmin strefy pomorskiej zmierzające do ograniczania emisji pyłu PM₁₀, przy jednoczesnym obniżeniu emisji benzo(a)pirenu, poprzez wprowadzenie systemu dofinansowania do wymiany źródeł ciepła dla indywidualnych mieszkańców, termomodernizację budynków oraz likwidację ogrzewania węglowego w budynkach użyteczności publicznej. W prognozie wzięto również pod uwagę działania prowadzone w gminach, w ramach istniejących programów np. programów ochrony środowiska czy planów rozwoju lokalnego.

W zakresie emisji punktowej założono zmiany w wielkości emisji pyłu zawieszonego PM₁₀ wynikające z zaostrzających się wymagań dla źródeł emisji związanych z przemysłem czy energetyką zawodową. Na skutek przeprowadzonych działań termomodernizacyjnych przewiduje się również spadek zapotrzebowania na moc oraz ograniczenie zużycia energii cieplnej.

W zakresie redukcji emisji liniowej uwzględniono zmniejszenie emisji zanieczyszczeń poprzez wprowadzanie na rynek coraz nowocześniejszych pojazdów spełniających standardy Euro 4 i wyższe. Należy zwrócić uwagę, że obniżenie emisji pyłu zawieszonego PM₁₀, w tym również PM_2,5 wynikające z wprowadzania coraz wyższych norm Euro będzie częściowo kompensowane poprzez wzrost natężenia ruchu pojazdów. W ramach działań dodatkowych zmierzających do ograniczenia wpływu zanieczyszczeń pochodzących z komunikacji na stan jakości powietrza w strefie pomorskiej do 2020 roku w cytowanym programie zaproponowano również poprawę stanu technicznego dróg istniejących – utwardzenie poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi oraz działania polegające na ograniczeniu emisji wtórnej pyłu, poprzez odpowiednie utrzymanie czystości nawierzchni (czyli poprzez czyszczenie metodą mokrą lub inną metodą bezemisyjną przy odpowiednich warunkach meteorologicznych).

 

W zakresie ograniczenia emisji napływowej założono zmniejszenie emisji  z poszczególnych rodzajów źródeł wynikające z zaostrzających się przepisów wynikających z dyrektywy IED i IPPC dotyczących obniżania emisji z dużych instalacji przemysłowych oraz wynikające z realizacji Programów ochrony powietrza w strefach znajdujących się w pasie 30 km od strefy pomorskiej.

Zaproponowane w Programie działania naprawcze zakładają redukcję emisji pyłu PM₁₀ wg tabeli 3 (wybrano te działania naprawcze, które mogą mieć wpływ na redukcję stężeń pyłu zawieszonego PM_2,5 w obszarach przekroczeń pyłu zawieszonego PM_2,5 w strefie pomorskiej w 2013 roku):

Tabela nr. 3  Proponowana redukcja emisji powierzchniowej, liniowej, punktowej oraz napływu pyłu zawieszonego PM₁₀ dla wybranych obszarów w strefie pomorskiej

L.p.	Lokalizacja	Stopień redukcji emisji powierzchniowej pyłu PM10	Stopień redukcji emisji liniowej pyłu PM10	Stopień redukcji emisji punktowej pyłu PM10	Stopień redukcji emisji napływowej pyłu PM10
1	Kościerzyna	10%	10%	10%	10%
2	RUMIA	20%	20%	10%	10%
3	Starogard Gdański	20%	20%	10%	10%
4	Powiat lęborski	-	-	10%	10%
5	Powiat słupski	-	-	10%	10%

Źródło: „Program ochrony powietrza dla strefy pomorskiej, w której został przekroczony poziom dopuszczalny pyłu zawieszonego PM₁₀ oraz poziom docelowy benzo(a)pirenu” - Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 753/XXXV/13 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 25 listopada 2013 roku.

Po przeliczeniu modelowym scenariusza okazało się, iż jest on niewystarczający – obszary z przekroczonym poziomem dopuszczalnym pyłu zawieszonego PM_2,5 nadal występowały na obszarze strefy w Lęborku, Ustce oraz niewielki obszar w Rumi. Natomiast w Kościerzynie i Starogardzie Gdańskim obszary przekroczeń nie wystąpiły – w tych miastach wariant okazał się wystarczający do roku 2020.

W związku z tym należało zaktualizować działania naprawcze i objąć nimi dodatkowo następujące obszary strefy pomorskiej: miasto Rumię, miasto Lębork oraz miasto Ustkę.

 

WARIANT 2

Działania zmierzające do obniżenia emisji komunalnej:

Możliwe do wykonania i najskuteczniejsze działania naprawcze zmierzające do obniżenia emisji komunalnej to:

• podłączenie do sieci cieplnej lub zastosowanie do ogrzewania energii elektrycznej w lokalach, w których jako czynnik grzewczy stosowane są niskosprawne kotły na paliwa stałe, zarówno w zabudowie wielo- jak i jednorodzinnej,
• wymiana nieefektywnego sposobu ogrzewania na nowoczesne, zarówno
  w zabudowie wielo- jak i jednorodzinnej,
• wymiana starych kotłów na paliwa stałe na nowoczesne kotły retortowe/peletowe, głównie w zabudowie jednorodzinnej.

Wybór wyżej wymienionych działań podyktowany został najkorzystniejszym w stosunku do ceny zakładanym efektem ekologicznym. Działania tego typu są najczęściej stosowane w ramach wymiany sposobu ogrzewania mieszkań. Zrezygnowano z wprowadzenia alternatywnych źródeł energii (solary oraz geotermia) ze względu na wysokie koszty inwestycyjne oraz ograniczenia techniczno-środowiskowe stosowalności tego typu rozwiązań. Zrezygnowano również ze stosowania jako czynnika grzewczego oleju opałowego ze względu na wysokie koszty tego paliwa. Ponadto równolegle należałoby zwrócić uwagę na problem termomodernizacji. Jednakże działania takie są zasadne i skuteczne kiedy dotyczą:

• termomodernizacji budynków w połączeniu z wymianą źródeł grzewczych,
• termomodernizacji budynków należących do osób fizycznych lub wspólnot mieszkaniowych, gdzie źródłem grzewczym jest kocioł gazowy lub węglowy.

Skonstruowany w ramach opracowania scenariusz naprawczy opiera się na wymianie źródeł grzewczych, jednakże wszelkie dodatkowe działania (wymiana instalacji wewnętrznej, termomodernizacja, wymiana okien) spowodują szybsze osiągnięcie standardów jakości powietrza.

Pierwszym działaniem mającym wpływ na redukcję emisji powierzchniowej w strefie pomorskiej jest zwiększanie efektywności energetycznej źródeł ciepła, poprzez systematyczną wymianę starych, niskosprawnych kotłów, w których spalane jest paliwo stałe (również węgiel o niskiej jakości) na nowoczesne kotły wysokiej sprawności (retortowe lub gazowe) lub włączanie budynków do istniejących sieci cieplnych oraz termomodernizacja budynków, w których dokonano wymiany źródła ciepła w celu zwiększenia ich efektywności energetycznej.

Ponadto działania naprawcze dotyczące emisji powierzchniowej zawarte w uchwalonym programie ochrony powietrza (wariant 1) dostosowano do obszarów zagrożeń strefy oraz zaktualizowano stopień redukcji emisji pyłu zawieszonego PM_2,5, który jest niezbędny do przywrócenia standardów jakości powietrza tam, gdzie wariant 1 okazał się nieskuteczny.

Szczegółową charakterystykę scenariusza naprawczego przedstawiono w tabeli 4 .

Tabela .4 Proponowana redukcja emisji powierzchniowej PM_2,5 w strefie pomorskiej

Lp.	Lokalizacja	Stopień redukcji emisji [%]	Redukcja emisji PM2,5 [Mg]	Szacunkowa liczba m2 powierzchni użytkowej mieszkań do wymiany	Szacunkowy koszt działania [mln PLN]*
1	Kościerzyna	10	12,2	1 000	0.09
2	Rumia	22	112,2	32 600	2,9
3	Starogard Gdański	20	69,2	14 100	1,24
4	Lębork	22	51,7	20 600	1,82
5	Ustka	23	65,1	22 000	1,93
SUMA		-	310,4	90 300	7,98

*Opracowanie własne

            Po przeliczeniu modelowym powyższego scenariusza okazało się, iż w żadnym punkcie w strefie pomorskiej stężenia nie przekraczają poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM_2,5, zatem efekt ekologiczny zostanie osiągnięty. Powyższe stwierdzenie odnosi się do wartości dopuszczalnej 25 µg/m³, bowiem przy założeniu, że w wyliczonym stężeniu prawie 30% stanowi emisja napływowa, konieczne jest wykonanie po trzech latach realizacji programu analizy skuteczności działań, aby nie powodować dodatkowych kosztów. W przypadku stwierdzenia, iż poziom wymagany do osiągnięcia w roku 2020, tj. 20 µg/m³, jest zagrożony, w aktualizacji POP zostaną wskazane możliwe do podjęcia dodatkowe działania.Analiza dotychczasowych programów wskazuje na szybsze efekty w przypadku zintegrowanych działań.

 

Szacowane koszty  POP PM_2,5

 Przewidywane koszty ograniczenia emisji powierzchniowej pyłu PM_2,5 z ogrzewania indywidualnego w latach 2016-2020 szacowane są na:

• Kościerzyna          900 tys. zł,
• Rumia                   2600 tys. zł,
• Starogard Gd.    1200 tys. zł
• Lębork                  1820 tys. zł,
• Ustka                    1930 tys. zł

 Miasta Kościerzyna, Rumia i Starogard  Gdański działania ograniczające emisję pyłu PM_2,5 realizują również w ramach nałożonych obowiązków ograniczenia emisji pyłu PM₁₀.